سندرم تخمدان پلی کیستیک یا اصطلاحا تنبلی تخمدان ، نوعی اختلال هورمونی در خانم ها می باشد که در سنین باروری نمود یافته و شیوع گسترده ای دارد. بانوانی که به این سندرم دچار می شوند ، غالبا قاعدگی های نامنظم یا طولانی مدت را تجربه می کنند و معمولا مقدار هورمون های مردانه در آن ها بالاتر از دیگر بانوان می باشد. PCO باعث بروز بی نظمی در دوران عادت ماهانه ، پیدایش جوش های چرکی ( آکنه ) ، چرب شدن پوست ، رشد موهای زائد در صورت و بدن یا ریزش موهای سر می گردد. لازم به ذکر است که در چنین وضعیتی ، حاملگی می تواند به سختی انجام شود. شیوع سندرم تخمدان پلی کیستیک همانطور که اشاره شد بالا است ، در مطالعه قند و چربی که بر روی تعدادی از زنان ساکن تهران در سن باروری انجام شد ، شیوع سندرم تنبلی تخمدان یا PCO ۵/۸ % می باشد. ( اغلب زنان مبتلا به PCO ، اضافه وزن دارند یا چاق هستند. ) خانم های عزیز در صورت مشاهده علائمی مبنی بر بر بروز این عارض ؛ لازم است به دکتر مژگان دادگر ، بهترین متخصص زنان در تهران مراجعه کنند.
عوامل زمینه ساز بروز تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق وقوع این عارضه همچنان نامعلوم است اما شواهدی مبنی بر این که فاکتورهای ارثی و ژنتیکی در این امر دخیل هستند نیز وجود دارد. همچنین با تشخیص به موقع و درمان زودهنگام آن می توان از ریسک بروز عوارض بلند مدت این اختلال کاست. علاوه بر آن عوامل دیگری در بروز تنبلی تخمدان دخالت دارند که عبارتند از :
بالاتر بودن سطح هورمون های مردانه ( آندروژن ها ) در بدن زنان نسبت به هورمون های زنانه :
در این بیماران مبتلا به PCO ، عملکرد تخمدان ها طبیعی نیست و هورمون تستوسترون بیش از حد تولید می کنند. تستوسترون ، هورمون مردانه است ولی در زنان نیز وجود دارد ؛ به صورت طبیعی ، تخمدان زنان مقادیر اندکی از آن را ترشح می کند ؛ ولی در سندرم تخمدان پلی کیستیک تولید این هورمون افزایش می یابد.
سطح بالا این هورمون ها ، مانع آزادسازی تخمک از تخمدان ها شده و منجر به بی نظمی در سیکل قاعدگی می گردند. تخمک گذاری نامنظم موجب می شود کیسه های کوچکی که از مایع پر شده اند درون تخمدان ها شکل بگیرند.
حدود یکبار در ماه ، تخمدان زنان ساختمانی را می سازد که تخمک نارس یا فولیکول نام دارد. همچنان که فولیکول رشد می کند ، هورمون آزاد می کند و سپس تخمک رسیده را آزاد می کند ؛ به این روند ، تخمک گذاری می گویند. لازم به ذکر است که در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ، تخمدان ها به جای تولید یک تخمک رسیده ، تعداد زیادی فولیکول ریز می سازند ، تعادل هورمون ها بهم می خورد و تخمک گذاری ماهانه آن طور که انتطار می رود اتفاق نمی افتد.
- مقاومت به انسولین :
بالا رفتن سطح انسولین باعث می شود که تخمدان ها آندروژن ها را تولید و آزاد کنند. باز هم در این شرایط بالا رفتن سطح هورمون مردانه فرایند تخمک گذاری را مختل ساخته و باعث وقوع سندرم تخمدان پلی کیستیک می شود. کسانی که اضافه وزن غیر طبیعی دارند ، به میزان بیشتری در معرض عارضه مقاومت به انسولین قرار می گیرند.
علائم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان در دختران چیست؟
علائمی که بیانگر تنبلی تخمدان یا PCO هستند ، عموما در اثناء اولین سیکل ماهیانه دوره بلوغ نمود می یابند ؛ البته در برخی موارد به دنبال اضافه وزن نیز ممکن است فرد در سال های پس از بلوغ با تنبلی تخمدان مواجه گردد. علائم سندرم PCO ، اغلب متفاوت است ؛ اما تشخیص آن معمولا با توجه به نشانه های ذیل انجام می پذیرد :
- قاعدگی های نامنظم : سیکل ماهیانه نامنظم یا طولانی مدت و یا قاعدگی هایی که فواصل زمانی زیادی داشته و کمتر از ۸ قاعدگی در سال داشته باشند. از رایج ترین علائم تنبلی تخمدان می باشند.
- افزایش میزان اندروژن : بالا بودن میزان هورمون مردانه که می تواند موجب بروز برخی علائم از قبیل افزایش موی زائد در بدن و صورت و گاها طاسی با الگوی مردانه و آکنه شود ؛ یکی دیگر از علائم بروز تخمدان پلی کیستیک به شمار می رود.
- رشد موهای زائد در نواحی ریش وسبیل ، زیر چانه ، وسط سینه ها ، زیرشکم ون واحی داخلی ران ها
- ایجاد اکنه جوش های چرکی در صورت و زیر چانه و نواحی فوقانی سینه و نواحی کتف و بالای بازوها
- چرب شدن پوست
- بالا رفتن غیر متعارف وزن
- تیره شدن پوست
- ریزش و نازک شدن موهای سر
- ممکن است برای باردارشدن با مشکل روبرو شوند و نیاز به استفاده از دارو داشته باشند.
آیا ممکن است تنبلی تخمدان بدون علائم باشد ؟
بله ؛ خیلی از افراد متوجه وجود PCO نمی شوند تا زمانی که به طور غیر معمول اضافه وزن پیدا می کنند یا اینکه برای باردار شدن با مشکلاتی مواجه می شوند.
توضیحات دکتر مژگان دادگر ، بهترین دکتر زنان تهران در خصوص تفاوت تخمدان پلی کیستیک و کیست تخمدان
عوارض تنبلی تخمدان چیست ؟
افراد دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک ، احتمال ابتلا به سایر بیماری ها را نیز دارند که این بیماری ها عبارتند از :
- ناباروری
- دیابت بارداری
- فشار خون بارداری
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- افزایش سطح چربی خون از نوع کلسترول
- التهاب شدید کبد
- دیابت نوع 2
- آپنه خواب (نوعی اختلال خواب است که در هنگام خواب به مدت کوتاهی ایجاد وقفه تنفسی می کند )
- خطر ابتلا به بیماری های قلبی
- سندرم متابولیک
- افسردگی و اضطراب
- اختلال در بلع غذا
- سرطان آندومتریال ( سرطان آستر رحم )
لازم به ذکر است که عوارض تخمدان پلی کیستیک ، در صورت اضافه وزن ، تشدید می گردد.
تنبلی تخمدان چگونه تشخیص داده می شود ؟
برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک لازم است به یک متخصص زنان خوب در شمال تهران مراجعه فرمایید تا ایشان از طریق معاینات مربوطه نسبت به شناسایی بیماری اقدام کند. در این راستا ایشان انجام آزمایش خون و سونوگرافی را تجویز می نماید. علاوه بر آن ، دکتر زنان اقدامات تشخیصی زیر را نیز به انجام می رساند :
- درمورد علائم نمود یافته و پیشینه پزشکی تان و سابقه وجود این عارضه در یکی از اعضای خانواده تان سوالاتی می پرسد.
- وزن و فشار خون شما را می گیرد.
- معاینات بالینی به منظور بررسی رویش موهای زائد ، ریزش مو ، آکنه پوستی و تغییر رنگ پوست انجام می دهد
- انجام معاینه حفره لگنی به جهت پی بردن به التهاب و ورم تخمدان ها یا رشد توده های غیر معمول در رحم
- آزمایش خون در راستای چک و بررسی سطح هورمون ها و گلوکز خون و تشخیص تخمدان پلی کیستیک
- انجام سونوگرافی از حفره لگنی به جهت پی بردن به وجود کیست های تخمدان و ضخیم شدن غشاء رحم
درمان قطعی تخمدان پلی کیستیک
یک دکتر زنان خوب در تهران برای اتخاذ نوع روند درمانی ، مواردی همچون علائم نمود یافته ، پیشینه پزشکی و اینکه تمایل به بارداری دارید یا خیر را در نظر می گیرد. درمان تنبلی تخمدان ، امکان دارد شامل دارو درمانی ، تغییر سبک زندگی و یا ترکیبی از هر دو باشد.
اگر فرد تمایلی به بچه دار شدن نداشته باشد ، پروسه های درمانی شامل موارد زیر می شوند :
- داروهای حساس کننده انسولین یا داروهای درمان مقاومت به انسولین
- داروهای آنتی آندروژن
- علاوه بر موارد فوق ایجاد تغییر در نحوه تغذیه و پایین آوردن وزن می تواند در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک موثر باشد.
اگر بیمار بخواهد در آینده بارداری را تجربه کنید ، اقدامات درمانی برای او موارد زیر را شامل می شوند :
- داروهای تحریک کننده تخمک گذاری
- جراحی که طی آن بافتی که آندروژن ها را تولید می کند از تخمدان خارج می شود.
- پروسه
- IVF
به جهت اتخاذ بهترین روند درمانی برای سندرم تخمدان پلی کیستیک به مطب دکتر دادگر ، بهترین دکتر زنان تهران ، واقع در اقدسیه مراجعه کنید.
کاهش وزن روشی دیگر برای درمان تنبلی تخمدان
اگر شما چاق هستید یا اضافه وزن دارید ، با کاهش وزن می توانید به بهبود بسیاری از علائم این بیماری کمک کنید. از دست دادن فقط پنج درصد وزن بدن تان ، می تواند کمک بزرگی به شما بکند. مثلا” حدود ۵/۴ کیلوگرم کاهش وزن در یک خانم ۹۰ کیلوگرمی کمک کننده است.
اغلب بانوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ، می توانند باردار شوند ؛ ولی ممکن است کمی طول بکشد. توجه داشته باشید که اگر اضافه وزن دارید ، کاهش وزن می تواند به منظم شدن عادت ماهانه شما کمک کند و شانس شما برای بارداری را افزایش می دهد.
اگر با وجود کاهش وزن ، همچنان عادت ماهانه نامنظم دارید ؛ پزشک با تجویز داروهای القاء کننده تخمک گذاری به شما کمک می کند و شانس شما را برای بارداری افزایش می دهد.
قرص های پیشگیری از بارداری هورمونی
شایع ترین روش درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک می باشند و به جرأت می توان گفت که این قرص ها درمان اصلی سندرم تخمدان پلی کيستيک هستند ؛ البته داروهای دیگری نیز برای کنترل علائم این بیماری قابل استفاده می باشند.
لازم به ذکر است که قرص ها جلوگیری از بارداری ، هرگز موجب درمان قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک نخواهند شد ؛ اما می توانند بسیاری از علائم این بیماری ؛ اعم از بی نظمی عادت ماهانه ، آکنه و موهای صورت و مواردی از این قبیل را بهبود بخشند.
داروهای ضد هورمون مردانه
این داروها با مسدود کردن هورمون هایی که باعث بروز علائمی مانند آکنه و موهای زائد در صورت می شوند ؛ می توانند برخی پیامدهای این بیماری را کنترل کنند. به عنوان مثال ؛ اسپیرونولاکتون ، داروی ضد هورمون مردانه است که ممکن است بسیاری از پزشکان آن را درخواست کنند.
پروژستین
نوعی هورمون است که در صورت استفاده ماهانه از آن ، می توان سیکل ماهیانه شما را تنظیم نمود. لازم به ذکر است که این داروها ، خطر ابتلا به سرطان رحم را کاهش می دهند.
مت فورمین
می تواند به منظم شدن عادت ماهانه بانوان کمک کند ، اما فقط در نیمی از بانوانی که از آن استفاده کرده اند ؛ موثر است. مت فورمین در زنان مبتلا به دیابت ، می تواند به کنترل قند خون کمک شایانی نماید و تخمدان پلی کیستیک درمان کند.
