میگرن یکی از علل سردردهای روزمره به خصوص در دوران بارداری است. بیشتر کسانی که به میگرن دچار هستند، دچار حمله‌های پی در پی سردرد برای مدت چندین سال می شوند. سر درد میگرن بیشتر به گونه تپش‌دار (ضربان دار) بوده اغلب با تهوع و اختلالات بینایی همراه است. گر چه بیشتر موارد میگرن می‌تواند شدید باشد ولی گاه سردرد میگرن خفیف است. درد میگرن اغلب اوقات به صورت درد ضربان دار یك طرفه است كه ابتدا خفیف است و كم كم شدید می شود. دردهای میگرنی در همه موارد با بی اشتهایی و تهوع و گاهی اوقات با استفراغ همراه هستند. از آنجایی که میگرن و تغذیه با یک دیگر در ارتباط هستند و می توان با تغذیه درست این عارضه را درمان کرد یا شدت آن را کاهش داد ، ما در این مقاله از سایت دکتر مژگان دادگر بهترین متخصص زنان و زایمان تهران قصد داریم در این خصوص توضیحاتی را بیان کنیم.
میگرن و تغذیه
هنوز چرایی ایجاد این عارضه و ارتباط آن با تغذیه مشخص نشده‌است. درد میگرن در اثر تورم رگهای خونی و اعصاب اطراف مغز که به ساقه مغز مرتبط است ایجاد می‌شود. به نظر می‌آید یک ماده شیمیایی موجود در مغز به نام سروتونین نقش اصلی را در این بیماری داشته باشد.البته برخی پژوهش های تازه نشان داده‌است نقص ژنتیکی می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد. پژوهشگران ژن معیوبی را در بین گروهی از بیماران میگرنی یافتند که می‌تواند علت اصلی دردهای میگرنی باشد.
درهنگام حملات میگرنی، بیماران به وضوح قادر به تحمل كردن نور نیستند( Photophobia) و برای استراحت، به محلی تاریك می روند. ممكن است تحمل نكردن صدا( فونوفوبی) و گاهی اوقات تحمل نكردن بوها (Osmophobia) نیز وجود داشته باشد. در كودكان، میگرن اغلب با حملات دردشكم ، بیماری حركت(Motion Sickness) و اختلالات خواب همراه است. شروع دیررس میگرن ( در سنین بالای 50 سال) نادر است ؛ با این وجود ، عود میگرنی كه بهبود یافته است ، غیرمعمول نیست.
پزشک بیشتر از روی تاریخچه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی او میگرن را تشخیص می‌دهد و کسانی که دچار این عارضه هستند در بیشتر موارد معاینه فیزیکی طبیعی دارند. هیچ آزمایش مخصوصی برای تشخیص و ارتباط میگرن و تغذیه نیست و آزمایش‌هایی همانند CTاسکن و MRI مغز بیشتر طبیعی هستند.
تشخیص بیماری، براساس خصوصیات سردرد و علائم همراه صورت می گیرد. چرا كه نتایج معاینه فیزیكی و مطالعات آزمایشگاهی به طور معمول طبیعی است. در مورد میگرن انواع متعددی از آن توصیف شده اند كه شایع ترین آنها عبارت اند از: میگرن معمولی( میگرن بدون وجود پیش درآمد) و میگرن كلاسیك ( میگرن همراه با مرحله پیش درآمد).
مراحل میگرن
حمله های سردرد میگرن به طور معمول صبح ها و اغلب آخرهفته شروع می شود. هر حمله از چند ساعت تا چند روز به طول می انجامد، و تعداد حمله ها درهرماه بین یك تا سه بار تكرار می شود. یك سردرد میگرنی به طور معمول دارای دومرحله است:
الف) مرحله پیش درآمد (Aura):
در این مرحله، مجراهای خونی مغز منقبض می‌شوند و علایم این مرحله عبارتند از: اختلال در گفتار، مشکلات بینایی، بی‌حسی، سوزش خفیف، کم‌سو شدن چشم، وجود صدا در گوش، ضعف و کرختی در اندام. بیشتر اوقات دیده شده‌است که به علت سردرد میگرنی، آشفتگی‌هایی در سیستم گردش خون و عروق به وجود می‌آید. دست و پا (به ویژه انگشتان) در حین حمله‌های درد، سرد و به عکس پیشانی خیلی گرم می‌شود. این مرحله و علایم آن کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. افراد در پایان این مرحله باید کمی صبر کنند
ب) مرحله مغزی یا سفالیک (Cephalic):
در این مرحله مجراهای خونی مغز، منبسط می‌شوند و علایم این مرحله عبارتند از: دردهای ضربان‌دار در کنار سر، تهوع و حال به‌هم‌خوردگی، حساسیت زیاد به صدا و نور، کاهش اشتها و احتقان در بینی. مرحله سفالیک حدود ۲ ساعت تا حداکثر ۳ روز طول می‌کشد. بنابراین بهتر است بیمار پیش از شروع حمله میگرنی از داروهای خود استفاده کند و با پرهیزهای لازم، شدت آن را کاهش دهد.
عوامل غذایی تشدید كننده میگرن
گلوتامات: نمك یا اسیدآمینه ای كه در بافت های عصبی موجود است. این ماده در محصولات آماده شده به میزان زیادی وجود دارد. به این منظور باید برچسب روی محصولات را به دقت مطالعه كرد. این ماده در انواع كنسرو و غذاهای یخی وجود دارد.
آمین ها: بعضی غذاهای حاوی آمین ها، فعال كننده رگ ها هستند و به نظر می رسد آغازگر انقباض رگ های خونی در مغز می باشند. تیرآمین و فنیل اتیل آمین دو ماده اصلی مسبب این مشكل هستند. اگرچه سایر آمین ها نیز ممكن است اثرات مشابهی داشته باشند. در ذیل به بررسی منابع برخی آمین ها می پردازیم.
- تیرآمین(Tyramine) در الكل، برخی پنیرها به خصوص پنیرهای مانده، میوه ها و سبزی های كال و فاسد، خوراك كلم، مخمرها، انواع آجیل، ماهی شور، كنسرو شاه ماهی، خامه ترش، آواكادو، سوسیس های تخمیری و گوشت های مانده یا چرب وجود دارد.
- فنیل اتیل آمین(Phenyl ethylamine) در كاكائو، شكلات، پنیر و موادغذایی ای كه دارای این سه ماده غذایی هستند، یافت می شود.
- اكتوپامین(Octopamine) در مركباتی مثل لیمو، پرتقال، گریپ فروت و… یافت می شود.
- موادغذایی نام برده از گروه آمین ها، باعث افزایش آزادشدن سروتونین در مغز و تحریك اعصاب مغز می شوند. همچنین ایجاد سردرد می كنند.
مس: گمان می رود كه مس در متابولیسم آمین های فعال كننده رگ ها(Vasoactive) نقش داشته باشد و احتمال بروز حمله میگرن را افزایش دهد. آجیل ها، شكلات، جوانه گندم و صدف خوراكی از منابع غذایی حاوی مس به شمار می روند. پرتقال و گریپ فروت و نارنگی باید از رژیم غذایی حذف شوند. زیرا مركبات جذب روده ای مس را افزایش می دهند و ممكن است در فرآیند آغاز حمله های میگرن نقش داشته باشند.
كافئین: زیاد مصرف كردن و یا كاهش كافئین در بدن نیز در تشدید میگرن مؤثر است. هم چنین ترك ناگهانی مصرف چای و قهوه، كه هر دو كافئین دارند، ممكن است در برخی اشخاص مستعد، زمینه ساز بروز میگرن باشد.
مواد غذایی چرب و سرخ شده: مواد چرب و مواد غذایی ای كه با روغن زیاد سرخ می شوند عامل تشدید میگرن هستند.
نیتریت: سوسیس و گوشت نمك سود كه به آنها ماده نگه دارنده نیتریت افزوده شده ، نباید مصرف شود، چون می توانند عامل بروز میگرن در افراد مستعد باشند.
سایر عواملی که باعث تشدید حملات میگرن می شود:
- استرس و یا حتی رهایی از استرس که می‌تواند مایه جمله بیماری شود.
- هورمون‌ها (مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری و یا در هنگام قاعدگی
- کمبود خواب و یا اختلال در الگوی خواب فرد
- سفر و یا تغییر آب و هوا و یا بلندی محل زندگی
- مصرف بیش از اندازه مسکن‌ها و درمان‌های ضددرد
- گرسنگی طولانی (مانند روزه) و تغییرات متناوب فاصله وعده های غذایی
- مصرف سیگار
غذاهای مفید برای درمان میگرن
مرغ، خروس و بوقلمون از دسته غذاهای كم چرب و غنی از پروتئین هستند. مصرف غذاهای پروتئینی منجر به نوسان میزان قند خون نمی شود. گمان می رود كه كمبود میزان قندخون از جمله عوامل میگرن است. غذاهای پروتئین دار نظیر تخم مرغ، گوشت گاو و حبوبات باید در هر وعده غذایی گنجانده شوند. مصرف میان وعده های حاوی پروتئین فراوان نیز مفید است.
سیب، گلابی، گیلاس، زردآلو و انگور میوه هایی هستند كه مصرف آن ها موجب افزایش منظم قند خون می شود. این میوه ها میان وعده های غذایی بسیار خوبی برای حفظ و كنترل قند خون هستند.
حلیم جو، نان چاودار و حبوباتی نظیر لوبیا قرمز،عدس سبز و قرمز، نخود و لوبیا همگی دارای فیبرهای محلول بوده و به تثبیت قند خون كمك می كنند. این غذاها منابع خوب كربوهیدرات بوده و حبوبات نیز منابع خوب پروتئین هستند.
بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که برخی از محصولات مانند روغن زیتون که سرشار از اسیدهای چرب مفید امگا ۹ هستند، می‌توانند با خطر بروز این اختلال روانی مقابله کنند.
میگرن و تغذیه گیاهان دارویی برای درمان
- Feverfew :
گیاهی است که نام آن از این واقعیت سرچشمه گرفته است که یونانیان باستان و بسیاری از جوامع، آن ها را به عنوان معالجه ای برای سردرد مصرف می نمودند. یک سری از پژوهشگران شهر لندن در طی یک بررسی در یک گروه منتخب از بیماران مبتلا به میگرن، دریافتند که این گیاه دو سوم از میگرن ها را در جمعیت مورد بررسی محدود نمود که این اثر مشابه اثر بخشی اغلب داروهای درمان کننده ی میگرن می باشد. هر چند که برخی از افراد شاهد اثرات مثبت این دارو در درمان میگرن شان بودند ولی در برخی از دیگر افراد نیز هیچ اثر مثبتی مشاهده نشد.
مطالعات نشان داده اند که مقدار مصرف این دارو که توانایی پیشگیری از میگرن را داشته باشد در محدوده ی بین 50 الی 100 میلی گرم است. هر چند که اغلب از کپسول های حاوی 250 میلی گرم از داروی استاندارد Feverfew استفاده می گردد و توصیه می شود که روزانه یک عدد کپسول با معده ی خالی مصرف شود، اما اگر برگ های تازه این دارو را بیابید دوز مصرف معمول حدود 2 تا 3 برگ تازه در روز است.
بسیاری از افراد Feverfew را برای دوره های طولانی مصرف نموده اند و تا کنون عوارض جانبی ای مشاهده نشده است و تحقیقات هیچ عارضه جدی ای را نشان نداده اند؛ هر چند هنوز تلاش ها و بررسی ها برای ملاحظه ی اثرات جانبی آن در طولانی مدت ادامه دارند.
البته اگر در دوران بارداری هستید توصیه می کنیم که از مصرف Feverfew اجتناب نمایید البته شواهدی مبنی بر این که مصرف این ماده سبب مشکلاتی در ارتباط با بارداری و زایمان می گردد وجود ندارند ولی از طرف دیگر اطلاعات موجود برای اطمینان از بی خطر بودن این دارو در بارداری کافی نیستند.
افرادی که دچار اختلال در انعقاد خون هستند و یا افرادی که داروهای ضد انعقاد خون را مصرف می کنند می بایست در مورد مصرف داروی feverfew با پزشک معالج مشورت نمایند.
می توانید پس از مشاوره با پزشک تان و متخصص تغذیه مکمل های زیر را برای بهبود علائم مصرف نمایید:
- مصرف زنجبیل : مصرف زنجبیل به میزان 2/1 تا 2 قاشق چای خوری (1 تا 2 گرم) از پودر تازه ی زنجبیل در روز
- منیزیم: مصرف روزانه به میزان 400 تا 700 میلی گرم منیزیم( از راه غذا به همراه مکمل یاری) و اگر تنها به صورت مکمل عنصری مصرف شود به میزان 200 میلی گرم در روز.
- کلسیم:
با رعایت موارد زیر از تحلیل رفتن کلسیم بدن تان اجتناب نمایید:
- اجتناب از مصرف بیش از حد پروتئین حیوانی، کافئین، تنباکو، نمک و شکر.
- اگر به مصرف مکمل های کلسیمی تمایل دارید می توانید روزانه 1000 تا 2000 میلی گرم از مکمل کلسیم عنصری را به همراه 5 میکروگرم از ویتامین D مصرف نمایید.
- فعالیت بدنی منظم، به حفظ و نگهداری محتوای کلسیم استخوان ها کمک می نماید.
