هیپرپلازی تکالوتئینی (Theca-lutein hyperplasia) به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سلول‌های تکا و لوتئین در تخمدان‌ها به طور غیرطبیعی افزایش می‌یابند و بزرگ می‌شوند. این وضعیت معمولاً با تولید بیش از حد هورمون‌های آندروژنی همراه است و در بسیاری از موارد در زنانی که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا برخی بیماری‌های هورمونی دیگر مبتلا هستند، دیده می‌شود.
مکانیسم هیپرپلازی تکالوتئینی
- سلول‌های تکا و لوتئین در تخمدان وظیفه تولید هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون را دارند. وقتی این سلول‌ها بیش از حد رشد و تکثیر می‌کنند، میزان تولید هورمون‌های آندروژنی (مانند تستوسترون) افزایش می‌یابد که ممکن است منجر به علائم هورمونی در زنان شود.
- این وضعیت معمولاً در پاسخ به افزایش گنادوتروپین‌های جفتی مانند هورمون hCG (که در دوران بارداری یا برخی اختلالات نادر مانند مول هیداتی‌فورم افزایش می‌یابد) رخ می‌دهد. همچنین در شرایطی که سطح LH (هورمون لوتئینیزه‌کننده) بالا باشد، مانند PCOS، تکا سلول‌ها به شدت فعال می‌شوند.
علائم هیپرپلازی تکالوتئینی
علائم ممکن است بسته به شدت هیپرپلازی متفاوت باشد، اما شامل موارد زیر است:
- هیپرآندروژنیسم: افزایش هورمون‌های مردانه که ممکن است باعث پرمویی (هیرسوتیسم)، آکنه و ریزش مو (آلوپسی آندروژنیک) شود.
- قاعدگی نامنظم یا فقدان قاعدگی: تغییرات هورمونی می‌تواند به بی‌نظمی در چرخه قاعدگی یا حتی آمنوره (قطع قاعدگی) منجر شود.
- بزرگ شدن تخمدان‌ها: تخمدان‌ها ممکن است به علت تجمع سلول‌های تکا و لوتئین بزرگ شوند و کیست‌هایی در آنها ایجاد شود.
علل
هیپرپلازی تکالوتئینی اغلب با شرایط زیر همراه است:
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): یکی از شایع‌ترین علل هیپرپلازی تکالوتئینی است.
- بارداری مولار: در موارد نادر، مول هیداتی‌فورم (نوعی بارداری غیرطبیعی) می‌تواند منجر به افزایش هورمون hCG و ایجاد این وضعیت شود.
- تحریک بیش از حد تخمدان‌ها: در برخی موارد، به ویژه در طول درمان‌های ناباروری با داروهایی که تخمک‌گذاری را تحریک می‌کنند، این وضعیت ایجاد می‌شود.
تشخیص
تشخیص هیپرپلازی تکالوتئینی بر اساس موارد زیر انجام می‌شود:
- سونوگرافی: برای بررسی ساختار تخمدان‌ها و مشاهده بزرگ شدن تخمدان‌ها یا وجود کیست‌ها.
- آزمایش خون: برای بررسی سطح هورمون‌ها، از جمله آندروژن‌ها و hCG.
- تاریخچه پزشکی: بررسی علائم و عوامل خطر مانند PCOS یا بارداری مولار.
درمان هیپرپلازی تکالوتئینی
درمان بستگی به علت ایجاد کننده و شدت علائم دارد:
- درمان دارویی:
- در صورت وجود PCOS یا هیپرآندروژنیسم، داروهای ضد آندروژن مانند اسپیرونولاکتون ممکن است تجویز شوند.
- داروهای ضد بارداری هورمونی: برای تنظیم قاعدگی و کاهش تولید هورمون‌های مردانه.
- در مواردی که هیپرپلازی ناشی از افزایش hCG باشد (مثلاً در بارداری مولار)، درمان مربوط به کنترل hCG انجام می‌شود.
- جراحی:
- اگر تخمدان‌ها به طور غیرعادی بزرگ شده باشند و ایجاد علائم جدی کنند، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن کیست‌ها یا تخمدان باشد.
- درمان علائم:
- در مواردی که علائم مانند هیرسوتیسم یا آکنه وجود دارد، ممکن است داروهای موضعی یا خوراکی برای کنترل این علائم تجویز شود.
- درمان اختلالات زمینه‌ای:
- اگر هیپرپلازی به دلیل یک اختلال زمینه‌ای مانند PCOS یا بارداری مولار ایجاد شده باشد، درمان آن اختلال باید اولویت قرار گیرد.
